مسکو موضوع را در قالب خبر فوری اعلام کرد. در این خبر به نقل از خبرگزاری رویترز، روسیه سفیر خود در ایالات متحده را احضار و رسما شکایتی را در مورد ادعای جو بایدن مبنی بر این‌که ولادیمیر پوتین «جنایتکار جنگی» است، به او ابلاغ کرده بود.

اما خبر فقط این نبود. روسیه به این دیپلمات آمریکایی، یعنی سفیر جان سالیوان، گفته بود روابط دو کشور «در آستانه گسست» است.

حتی زیر رگبار اخبار حمله روسیه به اوکراین، خبر دوشنبه صبح (اول فروردین ۱۴۰۰) مسکو برای جلب توجه مردم کافی بود.

آیا روسیه واقعا می‌خواهد سفیر ایالات متحده را اخراج کند و آیا ایالات متحده به نحوی این اقدام را تلافی می‌کند؟

اصلا تمام این ماجرا به چه معنا است؟

روسیه و ایالات متحده هرگز روابط سیاسی خود را قطع نکرده‌‌اند.

ایالات متحده پس از انقلاب ۱۹۱۷ روابط خود را با روسیه قطع کرد و سپس در سال ۱۹۳۳  دولت این کشور به رهبری بلشویک‌ها را به رسمیت شناخت.

واشینگتن و مسکو از آن زمان، از طریق اتحاد جنگ جهانی دوم و بدتر شدن روابط که منجر به آغاز جنگ سرد شد و بیش از چهار دهه به طول انجامید، همیشه روابط دیپلماتیک خود را حفظ کردند. حتی در خطرناک‌ترین زمان‌ها - برای مثال در جریان آنچه که بحران موشکی کوبا در سال ۱۹۶۲ شناخته شد - دو طرف به گفتگو ادامه دادند.

موج اخراج‌های دیپلماتیک

روابط بین ایالات متحده و روسیه دست‌کم در طول دهه گذشته رو به وخامت گذاشته است. به نظر می‌رسید باراک اوباما و پوتین از هم متنفر باشند. درحالی‌که دونالد ترامپ به دنبال بهبود روابط با مسکو بود، ایالات متحده همچنان به تحریم روسیه ادامه داد. در هفته‌‌های آخر کار دولت اوباما بسیاری از دیپلمات‌های روس در واکنش به آنچه ادعا شد دخالت روسیه در انتخابات ۲۰۱۶ است، اخراج شدند.

در فوریه ۲۰۲۲، روسیه بارت گورمن، دومین دیپلمات بلندپایه ایالات متحده در مسکو را اخراج کرد.

یک هفته بعد، ایالات متحده اعلام کرد در واکنش به این اقدام، سرگئی ترپلکوف، دومین دیپلمات بلندپایه روسیه را اخراج می‌کند.

هم‌زمان، ایالات متحده ۱۲ دیپلمات روس را که ساکن مقر سازمان ملل در نیویورک بودند، با این ادعا که مامور اطلاعاتی‌اند، اخراج کرد.

در همان هنگام، بلغارستان، لتونی، لیتوانی و استونی درمجموع ۲۰ دیپلمات روس را اخراج کردند که موجب شد وزارت امور خارجه روسیه تهدید کند که «پاسخ مناسبی» خواهد داد.

منظور روسیه از این شکایت رسمی چیست؟

هفته پیش جو بایدن در نطق خود در کاخ سفید همتای روس خود را به شدید‌ترین شکلی که تابه‌حال شخصا نکرده بود، محکوم کرد‌.

رئیس‌جمهوری ایالات متحده پس از ایراد این سخنرانی در کاخ سفید گفت: «به نظر من او جنایتکار جنگی است».

روز پنج‌شنبه (۲۶ اسفند) سخنگوی کرملین، دمیتری پسکوف در مصاحبه با خبرنگاران گفت اظهارات بایدن «مطلقا پذیرفتنی و بخشودنی نیست».

همان روز آنتونی بلینکن، دیپلمات ارشد آمریکایی و وزیر امور خارجه ایالات متحده سخنان بایدن را تکرار کرد.

بلینکن گفت: «دیروز رئیس‌جمهور بایدن گفت به نظرش در اوکراین جنایت جنگی رخ داده است. شخصا با این حرف موافقم.»

«هدف قرار دادن عمدی غیرنظامیان جنایت جنگی است. پس از به بار آوردن آن‌همه ویرانی در سه هفته گذشته، مشکل بتوان نتیجه گرفت که روس‌ها کاری غیرازاین می‌کنند.»

روز دوشنبه (اول فروردین) وزیر امور خارجه روسیه در بیانیه‌ای گفت ضمن فراخواندن سفیر ایالات متحده، «مراتب شکایت به او ابلاغ و یادداشتی حاوی اعتراض در رابطه با بیانات اخیر رئیس کاخ سفید به او داده شده است.»

در این بیانیه هم‌چنین آمده است «تاکید می‌شود که این گفته‌های رئیس‌جمهوری آمریکا که درشان چنین مقام بلندپایه‌ای نیست روابط روسیه و آمریکا را در آستانه قطع شدن قرار می‌دهد.»

«آنان هشدار دادند اقدامات خصمانه‌ای که علیه روسیه صورت گرفته است، با پاسخی قاطع و محکم روبه‌رو خواهد شد. در مذاکره درباره موضوعات دوجانبه با سفیر، مشکل ایجاد شرایط عادی کاری برای دیپلمات‌های روس قاطعانه مطرح شد؛ شرایطی که این دیپلمات‌ها بتوانند ماموریت‌های خود را در ایالات متحده به انجام برسانند ازجمله دادن تضمین برای آن‌که بتوانند بدون مانع کار خود را انجام دهند.»

برخلاف ادعای شرکای غربی‌مان، روسیه قصد دارد پیش‌نویس قطعنامه بشردوستانه شورای امنیت سازمان ملل متحد در مورد اوکراین را پیش ببرد. برای جزئیات بیشتر اینجا کلیک کنید: https://t.co/d7v7DRcyFH

— دیمیتری پولیانسکی (@Dpol_un)  ۲۱ مارس ۲۰۲۲ (یکم فروردین ۱۴۰۱)

«باید از کرملین بپرسید قصد انتقال چه پیامی را دارد.»

وزارت امور خارجه ایالت متحده گفت سالیوان ۶۲ ساله که عمویش دیپلمات بود و پس از انقلاب ۱۹۷۹‌ برای مدت کوتاهی در ایران زندانی بود، با مقام‌های روسی ملاقات کرده است.

ند پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجه گفت این دیپلمات موضوع بازداشت شهروندان ایالات متحده در روسیه ازجمله بریتنی گرینر، بسکتبالیست زن و پل ویلان و ترور رید، اعضای سابق نیروی دریایی ایالت متحده را مطرح کرده است.

آقای پرایس در پاسخ به این سوال که فکر می‌کند منظور روسیه از در آستانه قطع قرار داشتن روابط چه بوده است؟ گفت: «این را به شما واگذار می‌کنم تا از کرملین بپرسید قصد انتقال چه پیامی را داشته‌اند»

او افزود: «می‌توانم پیام ارسالی  سفیر سالیوان بعد از دیدار با مقام‌های دولتی روسیه را برای شما بازگو کنم.

همانطور که می‌دانید، در کل، درباره تک تک موارد ارتباطات دیپلماتیک صحبت نمی‌کنیم، اما این را بگویم که سفیر سالیوان از این مواجهه استفاده کرد و از دولت روسیه خواست با رعایت قوانین بین‌المللی و اصول اولیه انسانی در این زمینه اجازه دهد تمام شهروندان آمریکایی بازداشت شده در روسیه ازجمله افراد در بازداشت موقت قبل از شروع دادگاه به کنسولگری دسترسی داشته باشند.

آیا روسیه لاف می‌زند؟

جورج کنی، از مقامات سابق وزارت امور خارجه که در سال ۱۹۹۲‌ استعفا داد چون معتقد بود ایالات متحده موضعی قاطعانه علیه صربستان پیش از حل‌وفصل صلح بالکان اتخاذ نمی‌کند، گفت اخراج دیپلمات‌های رده پایین در کشورهای مختلف امری عادی است.

اما به‌ندرت پیش می‌آید از سفیر بخواهند کشور را ترک کند و روابط قطع شود.

ایالات متحده در سال ۱۹۶۱ روابط دیپلماتیک با کوبا را قطع کرد و در سال ۲۰۱۵ این روابط از نو برقرار شد. طی دوران قطع روابط هم دیپلمات‌های کوبا و ایالات متحده تحت پرچم سوئیس در کشورهای همدیگر فعالیت می‌کردند. باآنکه آقای ترامپ از منطقه حائل غیرنظامی بین کره شمالی و جنوبی دیدار کرد و در یکی از چند دیدارش با کیم جونگ‌اون، رهبر کره شمالی با او دست هم داد ایالات متحده و این کشور روابط دیپلماتیک ندارند.

آقای کندی می‌گوید ایالات متحده باید پیش‌دستی کند و روابط دیپلماتیک با روسیه را قطع کند.

او در مصاحبه با ایندیپندنت گفت: نکته این است که اگر بخواهیم این تحریم‌های وحشتناک سخت‌گیرانه را علیه روسیه وضع کنیم که این کار را هم کرده‌ایم و قصد داشته باشیم به مدت خیلی طولانی هم آن‌ها را ادامه دهیم دیگر داشتن روابط دیپلماتیک عادی معنایی ندارد.

«تهدیدهای پوتین باعث انصراف بایدن شد»

جان هربست از سپتامبر ۲۰۰۳ تا مه ۲۰۰۶ سفیر ایالات متحده در اوکراین بود و می‌گوید دیدن ویرانی‌های این کشور دل او را خون کرده است.

آقای هربست، مدیر ارشد مرکز اروپا آسیای شورای آتلانتیک می‌گوید اگر روسیه روابط دیپلماتیک با ایالات متحده را قطع کند «بی‌سابقه» خواهد بود، اما به نظر او در وضعیت کلی جغرافیایی راهبردی تغییری رخ نخواهد داد.

به نظر او دولت بایدن باید روابط دیپلماتیک با روسیه را حفظ کند و می‌گوید ایالات متحده باید موضع‌ قویتری برای متوقف کردن روسیه اتخاذ کند و فقط با دیپلماسی می‌توان تا آن حد پیش رفت.

او در مصاحبه‌اش از واشینگتن دی‌سی گفت: اگر بخواهم کلمه مودبانه‌ای به کار ببرم باید بگویم آن‌ها توانایی‌شان را در «منصرف‌ کردن» ما نشان داده‌اند و اگر بخواهم از کلمه‌ای کمتر مودبانه استفاده کنم باید بگویم توانایی‌شان در «ارعاب» ما را نشان دادند تا اقدامات کاملا لازم برای تامین منافع خودمان را انجام ندهیم.

«من موافق برقراری منطقه پروازممنوع ویژه امور بشردوستانه هستم، موافق آن هستم که تصمیم دولت (مبنی بر جلوگیری از ارسال میگ‌ از لهستان) را شرم‌آور بخوانیم و موافق این حرف که دولت می‌بایست در پاییز گذشته جنگ‌افزارهای مهم به اوکراین می‌داد، هستم. اگر تمام این کارها را کرده بودیم حالا اوکراین وضعیت خیلی بهتری ‌داشت.»

بایدن و رهبران سایر کشورهای ناتو درخواست افرادی مثل ولادیمیر زلنسکی، رهبر اوکراین برای برقراری منطقه پروازممنوع را به دلیل نگرانی از دامن زدن به جنگ نپذیرفته‌اند.

او افزود: به نظر من واکنش دولت بایدن به حمله کرملین حالت آبرومندانه‌ای داشت، اما از حالت آبرومندانه فراتر نرفت؛ زیرا تهدیدات پوتین آن‌ها را منصرف کرد و اگر این ضعف آشکار وجود نداشت، سیاست استواری اتخاذ شده بود.